Wat is zelfbeeld? Is het aangeboren of aangeleerd? Hoe heeft het zelfbeeld invloed op gedrag? En hoe kun je jouw zelfbeeld optimaliseren? Interessante vragen waar ik graag in dit blog dieper op inga.
Wat is zelfbeeld?
Zelfbeeld is een psychologisch fenomeen dat als jong kind ontstaat. Je bent er dus niet mee geboren. Het is de manier waarop je naar jezelf kijkt. Ik noem het jouw persoonlijke verhaal over jezelf. Je vindt jezelf zelfverzekerd of juist onzeker. Je bent sociaal of juist wat meer op jezelf. Je vindt jezelf een rustig persoon of juist een kletskous.
Kortom: het zelfbeeld bestaat uit overtuigingen en denkbeelden over jou als persoon. Het zelfbeeld ontstaat mede door opvoeders, school, leeftijdgenoten, studiegenoten, je werk, maatschappelijke normen en waarden en jouw eigen ervaringen. Je groeit ermee op. Feedback van de omgeving verwerk je in jouw verhaal. Jij bent dus diegene die jouw verhaal 'schrijft'. En als je jouw zelfbeeld niet regelmatig aan de realiteit toetst, dan kan jouw zelfbeeld je flink in de weg zitten.
Zelfbeeld als richtlijn voor gedrag
Hoe je naar jezelf kijkt heeft namelijk invloed op jouw gedrag. Vind je van jezelf dat jouw mening niet belangrijk is? Dan zul je jouw mening niet zo snel delen. In vergaderingen of in grote groepen hou je dus liever je mond. Denk je dat jouw selfies niet mooi zijn? Grote kans dat je deze foto's niet op social media plaatst. Vind je jezelf niet sportief genoeg om 5 km te gaan hardlopen? Of denk je dat je dit niet kunt? Dan is de kans groot dat je geen hardloopschoenen aantrekt om een eerste stap te zetten.
Dit geldt natuurlijk ook andersom. Mensen die denken dat ze belangrijke kennis hebben, die zullen deze kennis graag delen. Heb je een gezonde dosis zelfvertrouwen? Dan ga je uitdagingen gemakkelijk aan. Solliciteren wordt dan bijvoorbeeld een stuk gemakkelijker. Vind je van jezelf dat je er mooi en slank uitziet, dan heb je er geen moeite mee om jezelf te laten zien. Je zult minder denken: ik ben te dik of 'ik zie er niet uit'.
Zelfbeeld als een sprookje
Ik zie het zelfbeeld als een sprookje. Je gelooft erin of niet. En je kunt het sprookje aanpassen zoals jij wilt. Je kunt ermee spelen.
Een concreet voorbeeld. Ik vind van mezelf dat ik niet altijd mooie foto's maak. Kennis over fotografie heb ik ook niet. Ik doe maar wat. En als ik denk, de foto is wel oké, dan plaats ik de foto. Maar niet voordat ik enorm heb getwijfeld vanwege angst dat mensen denken: wat een flutfoto. Of kon je niet iets leukers aantrekken?
Nu kies ik ervoor om dit zelfbeeld aan te passen. Ik heb namelijk besloten om een fotografiecursus te doen. Eentje waar wordt gewerkt met een spiegelreflexcamera. Tijdens en na de cursus zal mijn zelfbeeld hoogstwaarschijnlijk veranderen. Mijn kennis zal groter worden en de kwaliteit van mijn foto's waarschijnlijk ook. Met minder getwijfel en angst voor kritiek als gevolg.
Dit is een gemakkelijk voorbeeld van hoe je jouw zelfbeeld kunt veranderen door te werken aan je eigen vaardigheden. Maar hoe doe je dit als je een hardnekkig negatief zelfbeeld hebt?
Tips om jouw zelfbeeld te verbeteren
Stap 1: neem meer afstand van jouw zelfbeeld. Het woord zegt het al. Je hebt een beeld van jezelf. Dat betekent dat je in essentie niet die persoon bent. Je hebt een beeld over jezelf, een mening, een verhaal, een sprookje waar je in bent gaan geloven. Denk even terug aan de tijd dat je nog geloofde in Sinterklaas. Totdat je erachter kwam dat Sinterklaas niet bestaat. Zelfbeeld kun je hiermee vergelijken. Als je met meer afstand naar jouw verhaal kunt kijken, dan stap je uit jouw zelfgeschreven verhaal. Je gaat beseffen dat je een keuzes hebt in datgene wat je wel of niet gelooft.
Stap 2: denk na welk (realistisch) zelfbeeld je wilt hebben. Wil je zelfverzekerder zijn? Hoe ziet dat er voor jou dan uit? Wees zo concreet en duidelijk mogelijk. Welke kleding zou de zelfverzekerde versie van jou dragen? Hoe zou je reageren naar collega's toe? Wat zou je dan zeggen? Of juist niet? Welke andere gedragskeuzes zou je dan maken? Onderzoek dit op alle gebieden uit je leven die jij maar wilt. Bijvoorbeeld in je werk, je studie, thuis, bij familie, op feestjes, tegenover vreemden of bij vrienden. Schrijf dit op. Maak vooral duidelijk hoe jij wilt zijn en hoe je over jezelf wilt denken.
Stap 3: maak gedragskeuzes die passen bij dit aangepaste zelfbeeld. Als je duidelijk hebt welk beeld je van jezelf wilt hebben, dan is het tijd voor actie. Kennis zonder actie (of gedrag) werkt niet. Sterker nog: je zult jezelf dan juist meer bekritiseren omdat je wel weet wat je wilt, maar er vervolgens niks mee doet. Denk hierbij aan de kracht van 2%. Of de 2%-regel. Start superklein bij het gedrag dat je wilt veranderen. Hoe kleiner de stap is die je gaat zetten, hoe groter de kans op succes. En hoe meer succeservaringen je hebt, hoe leuker het wordt. Je zult meer motivatie voelen om te werken aan een prettiger zelfbeeld.
Doen, doen, doen
Het zelfbeeld veranderen is niet altijd even eenvoudig. Dit heeft zelfinzicht nodig, tijd, flink wat geduld en discipline. Ik maak vaak de vergelijking met sporten en het versterken van je spieren. Wil je sterke spieren, dan zul je moeten trainen. Een weekje trainen heeft niet zoveel zin. Je zult weken, zelfs maanden moeten trainen om hele goede resultaten te boeken.
Hetzelfde geldt voor jouw zelfbeeld. Een hardnekkig negatief zelfbeeld is niet van de een op de andere dag veranderd. Wél kun je het snel leren doorzien. Bij elke gedachte vraag je jezelf af: klopt dit wel? Wat is mijn bewijs? En wat zou ik kunnen doen om deze gedachte te veranderen? Ook kan het helpen om meer luchtigheid te brengen in je zelfbeeld. Bijvoorbeeld door flink te overdrijven in je gedachtes of om te lachen om jezelf als je weer eens een negatieve gedachte over jezelf hebt.
De volgende stap is het blijvend doorzien van je zelfbeeld. Maar daar is een heel nieuw blog voor nodig om dat verder uit te leggen ;-)
In Mental Health Empowerment: 'for more conscious and empowered human beings', wil ik meer bewustzijn creëren. Ik wil mensen inspireren om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor hun mentale gezondheid. Er is geen 'one size fits all' oplossing. Iedereen is uniek en heeft andere behoeftes. Wel heb ik 10 richtlijnen vastgesteld om de mentale gezondheid te optimaliseren. Daar zal ik de komende tijd meer artikelen over schrijven.
Qua diensten wil ik maatschappelijk betrokken organisaties als psychologisch adviseur en facilitator op beleidsmatig en implementatieniveau ondersteunen. Heeft jouw organisatie als missie om meer positieve impact op de (mentale) gezondheid te maken? En heb je (tijdelijk) advies of ondersteuning nodig? Stuur gerust een e-mail naar: info@louisehildebrand.nl. Dan maak ik graag een belafspraak met je.