Hoe kan het zijn dat iemand van de een op de andere dag plotseling uitvalt?' Ik wil het snappen, vroeg laatst een manager aan mij. 'Als het niet goed gaat, dan trek je toch aan de bel?' Ja en nee. De meeste mensen die met burn-out-gerelateerde klachten ziek worden kunnen achteraf prima vertellen waar het mis is gegaan. Anderzijds is het niet eenvoudig om de sluipende opbouw van een burn-out te herkennen. Daarnaast willen veel mensen uit schaamte of faalangst niet toegeven dat het minder goed gaat. Kortom, verschillende factoren spelen een rol. Wat zijn deze factoren? En hoe kun je voorkomen dat je compleet opbrandt?
Achtergrond en verloop
Burn-out is niet te vergelijken met een gebroken been. Een gebroken been, dat heb je acuut. Bijvoorbeeld door een val of ongeluk. Bij een burn-out werkt het anders. Mensen zijn niet van de een op de andere dag opgebrand. En juist het sluipende karakter maakt burn-out herkennen en voorkomen zo ingewikkeld.
Meestal krijgen mensen in een vroeg stadium van een dreigende burn-out al klachten. Dit kunnen klachten zijn zoals moeheid, hoofdpijn, druk op de borst, nekpijn of rugpijn. Andere mensen krijgen emotionele of cognitieve klachten zoals prikkelbaarheid, concentratieproblemen of gevoelens van onrust. Je hebt het gevoel dat je niet lekker in je vel. Dat kan op werkgebied zijn, op privégebied, of door een combinatie van beide gebieden. De meeste klachten beginnen redelijk onschuldig. Hoe langer de overbelasting aanhoudt, hoe meer klachten je krijgt en hoe vervelender de klachten worden.
Tot het punt dat je steeds meer begint op te zien tegen de dag. Je to-do-lijst lijkt eindeloos en je weet niet hoe je de ballen hoog moet houden. Wanneer de burn-outklachten met name werkgerelateerd zijn, dan is de kans groot dat je met steeds meer tegenzin naar je werk gaat. En als je op je werk bent, dan wil je het liefste vroeg stoppen, ook al zijn je taken nog lang niet af. Je sleept je door de dag heen en je bent blij als je kunt stoppen. Om de dag erop uitgeput en vol weerstand op te staan. Je functioneert vooral op de automatische piloot. Misschien ben je zelfs aan het overleven.
Als je het gevoel hebt dat je aan het overleven bent, dan is er waarschijnlijk sprake van langdurige overbelasting. Langdurig betekent dat je zeker een half jaar klachten ervaart en niet genoeg actie hebt genomen om fysiek, emotioneel en cognitief te herstellen. Met een dagje niks doen of een weekend bijtanken kom je er niet. Je blijft moe. En je blijft worstelen met jouw energieniveau.
Hoe kun je een burn-out voorkomen? Hieronder vind je 6 tips:
1. Merk klachten op.
Eerste stap in het voorkomen van een burn-out is dat je klachten opmerkt. Of dit nou fysieke klachten zijn, emotionele klachten of cognitieve klachten. Dit betekent dat je dagelijks stil mag staan bij jouw lijf en hoe je je voelt. Word je moe wakker? Of juist fris en uitgerust? Voel je ergens in je lijf ongemak? Of merk dat je prikkelbaarder bent dan normaal? Voel je onrust omdat je agenda zo vol zit? Of heb je het gevoel dat je geen tijd voor jezelf kunt vrijmaken? Vraag ook regelmatig aan mensen met wie je veel tijd doorbrengt hoe goed jij in je vel zit. Je partner bijvoorbeeld, kinderen of naaste familie en vrienden merken vaak als eerste op dat je minder geduld hebt, prikkelbaar bent of dat je klaagt over moeheid, hoofdpijn of andere kwaaltjes.
2. Neem klachten serieus.
Klachten zijn signalen. Neem deze klachten serieus door ernaar te luisteren en gepaste actie te ondernemen. Veel mensen die ziek worden door een burn-out kunnen achteraf prima de signalen herkennen. Alleen op het moment zelf hebben ze deze signalen genegeerd. Ze vinden moeheid of hoofdpijn vervelend en zetten hun wilskracht in om toch door te gaan. Wilskracht wordt gevoed door overtuigingen zoals: Ik ben de enige die deze klus kan doen, het werk moet af, de kinderen moeten gezond eten dus ik moet elke dag koken, ik heb geen tijd om te ontspannen, mijn collega's zijn ziek dus ik moet al het extra werk doen, mijn partner heeft extra zorg nodig waar ik verantwoordelijk voor ben, het project moet voldoen aan alle eisen, etc.
Mensen met een dreigende burn-out zien vaak weinig tot geen mogelijkheden om verandering in hun situatie te brengen. Ik hoor geregeld opmerkingen zoals: "Wanneer moet ik dan herstellen of ontspannen? Ik heb daar geen tijd voor." Uiteindelijk betekent deze opmerking dat er geen of onvoldoende prioriteit wordt gegeven aan herstel. Alles en iedereen is belangrijker dan jouw gezondheid. Of het betekent dat jouw hersteldoelen te groot zijn. Een dagje sauna of een dag helemaal niks doen is misschien niet haalbaar. In dat geval is het interessant om te onderzoeken wat wel haalbaar is, al start je met 5 minuten per dag. Ook is het zinvol om een plan van aanpak te maken om langdurig en goed te herstellen.
3. Zet wilskracht op een gezonde manier in.
Hierboven noemde ik al wilskracht. Wilskracht is prima om dingen op korte termijn voor elkaar te krijgen. Deze voorkomt bijvoorbeeld dat mensen snel opgeven. Er is wel één maar: als er te lang gebruik wordt gemaakt van wilskracht en je neemt geen tijd om te herstellen, dan raak je uitgeput. Zeer betrokken, gemotiveerde, gepassioneerde mensen met een hoog verantwoordelijkheidsgevoel bezitten veel wilskracht die ze langdurig kunnen inzetten. Dit is dus zeker een kracht, maar ook een valkuil. Wees je ervan bewust hoe wilskracht werkt. Voorkom in elk geval dat je klachten 'bestrijdt' door op wilskracht te blijven functioneren. Dan raak je zeker uitgeput.
4. Onderzoek niet-helpende overtuigingen afkomstig van jouw opvoeders.
Rusten? Dat doe je als je slaapt of als je in je graf ligt. Je moet altijd nuttig zijn. Een 6 of 7 is niet goed genoeg. Van hard werken is niemand doodgegaan. Alleen hard werken leidt tot succes. Dit zijn zomaar enkele overtuigingen die je misschien hebt meegekregen tijdens je opvoeding. In feite ben je gehersenspoeld om jezelf als een onuitputtelijke machine te behandelen. Misschien wil je diep van binnen echt wel tijd nemen om te herstellen of te ontspannen, maar de stemmen in jouw hoofd zeggen anders. Je moet doorgaan. Overleven. Je kunt niet anders. Want anders, voel je een afwijzing. Je faalt. Je bent niet goed genoeg. Of je stelt anderen en jezelf teleur. Als je je hierin herkent, dan is het goed om deze overtuigingen te toetsen aan jouw huidige realiteit. Klopt dit wel? En wil jij echt op deze manier in het (werk)leven staan?
5. Houd rekening met sociale druk en werkcultuur.
De invloed van collega's en de cultuur waarin je werkt zijn belangrijke zaken om rekening mee te houden bij het voorkomen van burn-outklachten. Het is voor een buitenstaander makkelijk praten als deze zegt: goed op je grenzen letten, gewoon 'nee' zeggen. Want: doe het maar, om precies 17.00 uur afsluiten terwijl al jouw collega's standaard overwerken tot 18.00 uur. Durf maar eens te zeggen dat het niet goed met je gaat, terwijl je andere collega's keihard doorwerken. Lukt het jou om 'nee' te zeggen als er 3 zieke collega's zijn en er een beroep op jou wordt gedaan? Ook zijn er genoeg organisaties waar het 'not done' is om ziek te zijn. Als er een werkcultuur heerst van 'hard werken en presteren is de enige optie', dan zou ik persoonlijk goed nadenken of je binnen zo'n organisatie wilt werken. Vooral als je het moeilijk vindt om jouw persoonlijke grenzen te bewaken.
6. Erken dat het ouderschap meer energie kost dan je denkt.
Als je een of meerdere kinderen hebt en je hebt een baan, dan kan het extra uitdagend zijn om te voorkomen dat je een burn-out krijgt. Met name jonge kinderen kunnen ontzettend veel energie kosten. Dit erkennen is niet altijd even makkelijk. Want, heel veel mensen hebben kinderen en hebben een baan. Dus moet jij dit ook gewoon kunnen managen. Tenminste, dat vind je van jezelf. Je verlangt van jezelf dat je jouw werk nog net zo goed kunt doen als daarvoor. Ook al ben je uitgeput door de gebroken nachten, de aandacht die jouw kinderen van jou vragen en alle verantwoordelijkheden die je voelt.
Hoe meer energie het thuisfront kost en je hebt daarnaast ook een baan, hoe meer oplaadtijd jij nodig hebt om te voorkomen dat je opbrandt.
Wil jij coaching van een ervaren, oplossingsgerichte psycholoog om te voorkomen dat je burnout-klachten ontwikkelt? Of wil jij sneller herstellen van je burnout-klachten? Neem gerust contact met mij op voor meer informatie. Je kunt me mailen op info@louisehildebrand.nl of bellen naar 06 48 27 12 19.