"Heb je nog een tip voor me?", vroeg ik een cliënt, nadat ons traject was afgerond. "Ja, dat heb ik. Dat je yoga eerder in de behandeling introduceert. Pas toen we samen yoga gingen doen en ik op dat gebied huiswerk kreeg, voelde ik vooruitgang. Ik had nooit gedacht dat yoga in combinatie met gesprekken zoveel zou opleveren. Bedankt daarvoor!"
Casus Jan
Het was zo'n mooi vooruitzicht voor Jan. Hij hoefde nog maar een paar maanden als basisschool leerkracht te werken, en dan kon hij officieel met pensioen. Het leven had iets anders voor hem in petto. Zomaar uit het niets stortte Jan in. Van een vitale, energieke man die de hele wereld aankon, veranderde hij in een hoopje ellende. Hij kreeg tinnitus en zijn lichaam voelde volledig opgebrand. Mountainbiken, gitaarspelen, in de tuin werken. Niks lukte hem meer. Vooral de tinnitus was voor hem verschrikkelijk. Hij werd er knettergek van. Plus hij moest accepteren dat zijn lichaam hem in de steek had gelaten.
Zijn werkgever was zo goed om hem nog een traject aan te bieden bij de bedrijfspsycholoog. Ondertussen had Jan nog andere hulptroepen ingeschakeld. De huisarts, de praktijkondersteuner, een eerstelijnspsycholoog en een instantie gespecialiseerd in tinnitus.
Tja. Wat zou ik dan nog kunnen toevoegen? Re-integratie en gedragsverandering in het werk was niet nodig, want Jan ging met pensioen. Hij wilde het liefst nog maar 1 ding. De oude Jan worden en genieten van zijn pensioen. Hoe meer hulp hoe beter volgens Jan, want dan was de kans op herstel het grootst, zo concludeerde Jan.
Grensoverschrijdende werk- en levenshouding
Al vrij snel kreeg ik het gevoel dat zijn werkhouding en zijn levenshouding een grote aanslag hadden gepleegd op zijn lichaam. Een houding van: niet lullen maar poetsen. Gewoon doorgaan en doorbijten. Relaxen, daar hebben we geen tijd voor. Zijn zelfbeeld was het beeld van een sterke man die alles aankon. Een soort Superman.
Terugkijkend op zijn werkleven vertelde Jan dat hij zeker plezier in zijn werk heeft gehad. In elk geval tot zijn vijftigste. Daarna begon de ellende: "Ken je die acrobaten uit het circus die bordjes ronddraaien op een stokje? Voorheen moesten we als leerkracht 2 borden hoog houden. Dat was zeer goed te doen. En leuk! Toen kwam er een bordje bij, en nog een, en nog een, en nog een, en nog een... Totdat je als leerkracht denkt: dit lukt echt niet meer! En toch ben ik doorgegaan. Ook al trok ik meerdere malen aan de bel. Ik moest doorgaan. Dat heeft me misschien wel genekt. Als ik nu opnieuw zou moeten kiezen voor een baan, dan zou ik niet meer in het onderwijs stappen."
Ik kreeg steeds meer het gevoel dat hij al die jaren na zijn vijftigste roofbouw had gepleegd op zijn lijf. Steeds doorgaan, stress negeren, zijn zelfbeeld hoog houden en dus vooral weinig tijd inbouwen voor herstel. Het is in mijn ogen een recept voor allerlei fysieke en mentale klachten.
Zelfs de manier waarop Jan wilde herstellen was typerend. Hij wilde zo snel mogelijk de oude zijn en zeker niet de tijd nemen om te rusten. Nee, het moest snel. Met zoveel mogelijk behandelaren.
Een op hol geslagen zenuwstelsel
Voor mij was het duidelijk dat het zenuwstelsel van Jan tot rust moest komen. Praten is zeker zinvol voor inzichten, maar zodra de inzichten er zijn, dan zie ik kansen om fysiek aan de slag te gaan. Voelen dus. En dat is voor veel mensen, waaronder Jan vreemd en ongemakkelijk.
Ik zie het gezicht van Jan nog voor me toen ik het woord yoga noemde. Hij keek me aan alsof ik gek was geworden. Maar omdat Jan wanhopig was, wilde hij alles, maar dan ook alles proberen. Ook als dat betekende 'als een geitenwollensokkentype op een matje zitten'. (want dit was het beeld dat Jan van yoga had).
Zo gezegd zo gedaan. Door mijn ervaring als yogadocent selecteerde ik die oefeningen die Jan fysiek prima aankon in combinatie met adem- en ontspanningsoefeningen. Daarnaast gaf ik hem opdracht om thuis op gezette dagen en tijden bepaalde vormen van yoga te doen (want niet elke vorm van yoga is in het geval van Jan goed). En het werkte! Jan merkte progressie in zijn herstel en raakte helemaal op dreef. Hij maakte speellijsten op Spotify met rustgevende muziek en raakte geïnteresseerd in meditatie.
Van experiment naar tool
Het was voor mij aanvankelijk een experiment. Hoe zouden cliënten er tegenover staan als ik yoga in de spreekkamer zou introduceren? Tenminste, bij diegenen waarvan ik vermoed dat ze er baat bij zouden kunnen hebben.
Ik heb meer dan tien jaar yoga gegeven, maar toen ik startte als psycholoog bij HumanCapitalCare ben ik gestopt als lesgeven. Eigenlijk is het doodzonde als ik deze kennis en expertise niet in de spreekkamer introduceer. Het is een mooie aanvulling op het reguliere psychologie-aanbod van kortdurende cognitieve gedragstherapie, oplossingsgerichte therapie en behandeltechnieken uit de positieve psychologie. Wat ik nu steeds vaker doe is een combinatie inzetten van een psychologisch gesprek en yoga.
Cliënten zijn er blij mee, zo blijkt uit de reactie van Jan. Voortaan geef ik eerder aan dat yoga onderdeel kan uitmaken van de behandeling als de cliënt ervoor openstaat. Het mooie is dat cliënten op een laagdrempelige manier kennis met yoga kunnen maken en de voordelen ervan kunnen ondervinden. Als ze voordelen merken, dan is de kans groot dat ze na de behandeling zelf ergens yoga gaan volgen. En dat zorgt ervoor dat de kans op duurzame (gedrags)verandering ook groter wordt.
Meer hoop
Ik zie enorme kansen om yoga in behandelingen op te nemen wanneer er sprake is van mentale klachten. Juist omdat yoga meer omvat dan alleen fysieke houdingen. Meer mildheid, meer acceptatie en het beter kunnen waarborgen van grenzen. Het zijn slecht enkele mogelijke voordelen wanneer yoga onderdeel uitmaakt van iemands leven.
Tot slot Jan. Hoewel Jan na dit traject niet 100% de oude is geworden, is de kwaliteit van zijn leven wel verbeterd en heeft hij meer hoop voor de toekomst. Zijn zelfbeeld is wat aangepast naar een realistischere versie en hij heeft meer acceptatie en mildheid in zijn leven gebracht.
(De naam Jan is gefingeerd om de privacy van deze cliënt te waarborgen).
Als psycholoog bij HumanCapitalCare ondersteun ik organisaties en medewerkers bij mentale problematiek en duurzame inzetbaarheid. Dat doe ik voornamelijk via 1-op-1 trajecten. Wil je meer informatie? Stuur dan gerust een e-mail naar: l.hildebrand@humancapitalcare.nl